Sterilizatörler, kullanılan yönteme ve cihaza göre farklı çalışma prensiplerine sahiptir. Bazı yaygın sterilizatör tipleri ve çalışma prensipleri şunlardır:

Buharlı sterilizatör (otoklav): Buharlı sterilizatörler, yüksek sıcaklık ve basınç altında su buharı kullanarak sterilizasyon sağlar. Buhar, mikroorganizmaların hücre zarlarını ve protein yapılarını bozar, böylece hızlı ve etkili bir şekilde ölümlerini sağlar. Otoklavlar, genellikle 121°C'de ve 15-20 dakika süreyle çalışır. Basınç, buharın daha hızlı nüfuz etmesini ve daha etkili sterilizasyon sağlamasını mümkün kılar.

Kuru hava sterilizatörü: Kuru hava sterilizatörleri, yüksek sıcaklık ve kuru hava kullanarak mikroorganizmaların termal ölümünü gerçekleştirir. Bu tür sterilizatörler, genellikle 160-180°C arasında bir sıcaklıkta ve 30-120 dakika süreyle çalışır. Kuru hava sterilizatörleri, ısıya dayanıklı malzemeler ve cam eşya gibi neme duyarlı olmayan ürünler için uygundur.

Gaz sterilizatör (etilen oksit sterilizatörü): Gaz sterilizatörler, etilen oksit gazı kullanarak mikroorganizmaları öldürür. Etilen oksit, hücresel bileşenleri etkileyerek mikroorganizmaların ölümüne neden olur. Bu yöntem, düşük sıcaklıkta ve neme duyarlı materyaller için uygundur. Etilen oksit sterilizasyon süreci, genellikle 30°C ila 60°C arasında gerçekleşir ve süreç 3 ila 12 saat arasında değişir.

Radyasyon sterilizatörü: Radyasyon sterilizatörleri, ultraviyole (UV) ışınları veya gama ışınları gibi yüksek enerjili ışınlar kullanarak mikroorganizmaları öldürür. Radyasyon, mikroorganizmaların DNA'sına zarar vererek çoğalma yeteneklerini ortadan kaldırır. Radyasyon sterilizatörleri, ısıya ve neme duyarlı malzemeler için uygundur. Radyasyon süresi ve enerji seviyesi, sterilizasyon etkinliğini belirlemek için önemli faktörlerdir.

Filtrasyon sterilizatörü: Filtrasyon sterilizatörleri, mikroorganizmaları sıvı veya gazlardan ayırmak için ince gözenekli filtreler kullanır. Bu yöntem, ısı ve kimyasallara duyarlı ürünler için uygundur. Filtrasyon, genellikle membran filtreler veya diğer gözenekli malzemeler kullanılarak gerçekleştirilir. Bu filtreler, mikroorganizmaların geçişini engelleyerek sterilizasyon sağlar.

Sıvı sterilizatör: Sıvı sterilizatörler, kimyasal ajanlar kullanarak mikroorganizmaları öldürür. Alkoller, perasetik asit ve glutaraldehit gibi kimyasallar, mikroorganizmaların hücre zarlarını ve protein yapılarını etkileyerek ölümlerini sağlar. Sıvı sterilizasyon yöntemi, yüzeyler ve bazı medikal aletler için uygundur. Bu yöntemde, malzemeler belirli bir süre boyunca sterilizan solüsyon içinde bekletilir ve ardından durulanarak steril hale getirilir.

Her sterilizatör türü, belirli sterilizasyon gereksinimlerine ve malzeme uyumluluğuna göre seçilmelidir. Sterilizatörlerin etkili ve güvenli bir şekilde kullanılması, doğru işlem parametrelerinin (sıcaklık, basınç, süre, vb.) uygulanması ve süreçlerin düzenli olarak izlenmesi ve kontrol edilmesi ile sağlanır. Bu yaklaşım, sterilizasyonun etkinliğini ve güvenliğini artırmaya yardımcı olur.